نمایندگان شرکت کننده در کنفرانس، در ساختمان تاریخی «مرکز همایش‌های لنین» آلما-آتا با ظرفیت ۳۰۰۰ نفر.
تارنگاشت عدالت – دورۀ سوم
منبع: سازمان جهانی بهداشت
ع. سهند
ستیز چپ‌نمایانه با سازمان جهانی بهداشت در آینه بیانیه آلما-آتا
«جامعه ملل» یا «مجمع میثاق ملل» در ۱۰ ژانویه ۱۹۲۰، پس از پایان جنگ جهانی اول و در پی برگزاری کنفرانس صلح پاریس تأسیس شد. پس از پایان جنگ جهانی دوم، در سال ۱۹۴۶ میلادی، متفقین از جمله اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی به رهبری استالین و مولوتف، این سازمان را منحل کردند و به جای آن سازمان ملل متحد را تأسیس نمودند. سازمان ملل متحد برخی از سازمان‌های تخصصی جامعه ملل، مانند «سازمان جهانی کار» (IOL) را با همان نام، و «سازمان بهداشت» را با نام «سازمان جهانی بهداشت» (WHO) به ارث برد.
اردوگاه سوسیالیستی و به ویژه اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی تا پایان آن در سال ۱۹۹۱، از حامیان اصلی سازمان جهانی بهداشت بودند، و در ارتقای نقش جهانی آن برای در دسترس قرار دادن بهداشت و خدمات بهداشتی برای خلق‌ها، بویژه در کشورهای تازه استقلال یافته و در حال توسعه سهم اصلی را داشتند.
به عنوان نمونه، در ۱۲-۶ سپتامبر ۱۹۷۸، «کنفرانس بین‌المللی مراقبت بهداشتی اولیه» با شرکت نمایندگان ۱۳۴ کشور، ۶۷ سازمان بین‌المللی و سازمان‌های غیردولتی بسیاری در آلما- آتا، قزاقستان برگزار شد. چین که در آن زمان جنگ صلیبی علیه سوسیالیسم واقعاً موجود را پیش می‌برد کنفرانس آلما-آتا را تحریم کرد و از شرکت در آن خودداری نمود.
«کنفرانس بین‌المللی مراقبت بهداشتی اولیه» در آلما-آتا به ابتکار «سازمان جهانی بهداشت» و «صندوق کودکان سازمان ملل» (یونیسف) برگزار شد. در پایان این رویداد سه روزه، تقریباً همه کشورهای جهان یک تعهد بلندپروازانه را امضا کردند. خود نشست، «بیانیه آلما-آتا» و توصیه‌های آن، کشورهای سراسر جهان را بسیج کرد تا روند پیشرفت آهسته اما پیوسته به سوی هدف اجتماعی و سیاسی «بهداشت برای همه»، از جمله مایه‌کوبی همگانی، و مقابله با بیماری‌های پاندمیک و اندمیک را آغاز کنند. از آن زمان، اتحاد شوروی، آلما-آتا و مراقبت بهداشتی اولیه، به نام‌های جدانشدنی مبدل شده‌اند.
در زیر برگردان فارسی «بیانیه آلما-آتا» برای نخستین‌بار منتشر می‌شود.
بیانیه آلما-آتا
کنفرانس بین‌المللی پیرامون مراقبت بهداشتی اولیه، آلما-آتا، اتحاد جماهیر شوروی سوسیالیستی، ۱۲-۶ سپتامبر ۱۹۷۸
کنفرانس بین‌المللی مراقبت بهداشتی اولیه، که در دوازدهمین روز از سپتامبر در سال یک‌هزار و نهصد و هفتاد و هشت در آلما-آتا برگزار است، با اعلام نیاز به اقدام فوری به وسیله همه دولت‌ها، همه کارکنان بهداشت و توسعه، و جامعه جهانی برای حراست از- و ارتقای بهداشت برای همه مردم جهان، بدین وسیله بیانیه زیر را صادر می‌کند:
I
این کنفرانس قویاً تأکید مجدد می‌کند بهداشت، که وضعیت سلامتی کامل جسمی، روانی و اجتماعی است، و نه صرفاً عدم وجود بیماری یا ناتوانی، یک حق اساسی بشر است، و دستیابی به بالاترین سطح ممکن بهداشت یک هدف اجتماعی بسیار مهم سراسر جهان است که تحقق آن علاوه بر بخش بهداشت، مستلزم عمل بخش‌های اجتماعی و اقتصادی بسیار دیگری است.
II
نابرابری فاحش موجود در وضعیت بهداشت مردم به ویژه بین کشورهای توسعه‌یافته و در حال‌توسعه، و هم‌چنین در داخل کشورها، از نظر سیاسی، اجتماعی و اقتصادی غیرقابل قبول است، و بنابراین نگرانی مشترک همه کشورها می‌باشد.
III
توسعه اقتصادی و اجتماعی، مبتنی بر «نظم نوین اقتصادی بین‌المللی»*، برای دستیابی کامل به بهداشت برای همه و کاهش شکاف بین وضعیت بهداشت کشورهای در حال توسعه و توسعه‌یافته، از اهمیت اساسی برخوردار است. ارتقاء و حراست از بهداشت مردم برای پایداری توسعه اقتصادی و اجتماعی ضروری است و به کیفیت بهتر زندگی و صلح جهانی کمک می‌کند.
IV
مردم حق و وظیفه دارند بطور فردی و جمعی در برنامه‌ریزی و اجرای مراقبت بهداشتی خویش مشارکت نمایند.
V
دولت‌ها در قبال سلامت مردم خود مسئولیتی دارند که تنها می‌تواند با ارائه اقدامات بهداشتی و اجتماعی مناسب تحقق یابد. یک وظیفه اجتماعی اصلی دولت‌ها، سازمان‌های بین‌المللی و کل جامعه جهانی در دهه‌ها آینده باید دستیابی همه مردم جهان تا سال ۲۰۰۰ به سطحی از بهداشت باشد که به آن‌ها امکان بدهد یک زندگی از نظر اجتماعی و اقتصادی مولد را پیش ببرند. مراقبت بهداشتی اولیه، به مثابه بخشی از توسعه در راستای عدالت اجتماعی، کلید دستیابی به این هدف است.
VI
مراقبت بهداشتی اولیه، مراقبت بهداشتی اساسی مبتنی بر روش‌ها و فن‌آوری عملی، علمی درست و از نظر اجتماعی قابل‌‌پذیرشی است که در جامعه از طریق مشارکت کامل افراد و خانواده‌ها و با قیمتی که جامعه و کشور می‌تواند با روحیه اتکاء بخود و اراده مستقل آن‌را تأمنی کند در دسترس همگان قرار می‌گیرد.
این یک بخش جدایی‌ناپذیر از نظام بهداشت هر کشور است، و عملکرد مرکزی و تمرکز اصلی، و کل توسعه اجتماعی و اقتصادی جامعه را تشکیل می‌دهد. این نخستین سطح تماس افراد، خانواده و جامعه با نظام بهداشت ملی است که مراقیت بهداشتی را تا حد ممکن به جایی که مردم زندگی و کار می‌کنند نزدیک می‌سازد، و نخستین عنصر تشکیل‌دهنده فرآیند مراقبت بهداشتی بشمار می‌آید.
VII
مراقبت بهداشتی اولیه:
۱- از شرایط اقتصادی و ویژگی‌های اجتماعی- فرهنگی و سیاسی کشور و جوامع آن بازتاب و تکامل می‌یابد و بر کاربست نتایج پژوهش خدمات اجتماعی، زیست‌پزشکی و بهداشتی مربوطه و تجربه بهداشت عمومی قرار دارد؛
۲- به مشکلات بهداشتی اصلی در جامعه می‌پردازد، مطابق با آن، خدمات ترویجی، پیشگیرانه، درمانی و توانبخشی را ارائه می‌دهد؛
۳- حداقل شامل : آموزش در مورد مشکلات بهداشتی رایج و روش‌های پیشگیری و کنترل آن‌ها؛ ارتقای تامین مواد غذایی و تغذیه مناسب؛ تامین کافی آب سالم و بهداشت اولیه؛ مرافیت بهداشتی مادر و کودک از جمله تنظیم خانواده، مایه‌کوبی (واکسیناسیون) علیه بیماری‌های مسری اصلی، پیشگیری و کنترل بیماری‌های بومی (اندمیک) محلی؛ درمان مناسب بیماری‌ها و آسیب‌های رایج؛ و تامین داروهای ضروری می‌شود؛
۴- علاوه بر بخش بهداشت، تمام بخش‌ها و جنبه‌های توسعه ملی و جامعه، به ویژه کشاورزی، دامپروری، غذا، صنعت، آموزش، مسکن، کارهای عمومی، ارتباطات و دیگر بخش‌ها را در برمی‌گیرد؛ و هماهنگی تلاش‌های همه آن بخش‌ها را می‌طلبد؛
۵- حداکثر خوداتکایی جامعه و فرد، مشارکت در برنامه‌ریزی، سازماندهی، اجرا و کنترل مراقبت بهداشتی اولیه، استفاده کامل از منابع محلی، ملی و سایر منابع موجود را می‌طلبد وارتقاء می‌دهد؛ و در راستای این هدف از طریق آموزش مناسب توانایی جوامع را برای مشارکت توسعه می‌دهد؛
۶- باید با سامانه‌های ارجاع یکپارچه، کاربردی و متقابل حمایت شود، به بهبود تدریجی مراقبت بهداشتی جامع برای همه، با اولویت دادن به کسانی که بیش‌ترین نیاز را دارند بیانجامد؛
۷- در سطوح محلی و ارجاعی، بر کارکنان بهداشتی از جمله پزشکان، پرستاران، ماماها، در صورت لزوم بر کارکنان کمکی و اجتماعی، و هم‌چنین در صورت لزوم بر متخصصان سنتی، که آموزش‌های مناسب اجتماعی و فنی برای کار به مثابه یک تیم بهداشتی را دیده‌اند و به نیازهای بهداشتی مشخص جامعه پاسخ میدهند، تکیه می‌کند.
VIII
همه دولت‌ها باید سیاست‌ها، استراتژی‌ها و برنامه‌های اقدام ملی را برای راه‌اندازی و حفظ مراقبت بهداشتی اولیه به مثابه بخشی از یک نظام جامع ملی بهداشت و با هماهنگی با بخش‌های دیگر تدوین نمایند. برای این هدف، کاربست اراده سیاسی، بسیج منابع کشور و استفاده منطقی از منابع خارجی موجود ضروری خواهد بود.
IX
همه کشورها باید با روحیه مشارکت و خدمت برای تضمین مراقبت بهداشتی برای همه مردم همکاری کنند، زیرا دستیابی به بهداشت به وسیله مردم یک کشور مستقیماً مرتبط با – و به سود همه کشورهای دیگر است. در این بستر، گزارش مشترک سازمان جهانی بهداشت/یونیسف پیرامون مؤسسات مراقبت بهداشتی اولیه یک شالوده مستحکم را برای توسعه و عملکرد بیش‌تر مراقبت بهداشتی اولیه در سراسر جهان تشکیل می‌دهد.
X
یک سطح قابل قبول از بهداشت برای همه مردم جهان تا سال ۲۰۰۰ می‌تواند از طریق استفاده کامل‌تر و بهتر از منابع جهان، که یخش قابل‌توجهی از آن اکنون خرج تسلیحات و درگیری‌های نظامی می‌شود، به دست آید. یک سیاست واقعی استقلال، صلح، دتانت و خلع‌سلاح می‌تواند و باید منابع دیگری را آزاد کند که به خوبی می‌توانند به اهداف صلح‌آمیز و به ویژه برای تسریع توسعه اجتماعی و اقتصادی که مراقبت بهداشتی اولیه، به مثابه یک بخش اساسی آن، باید سهم مناسب خود را دریافت نماید، اختصاص یابند.
«کنفرانس بین‌المللی مراقبت بهداشتی اولیه»، خواهان اقدام ملی و بین‌المللی فوری و موثر برای توسعه و اجرای مراقبت بهداشتی اولیه در سراسر جهان و به ویژه در کشورهای در حال توسعه با روحیه همکاری فنی و در راستای «نظم نوین اقتصادی بین‌المللی» است. «کنفرانس بین‌المللی مراقبت بهداشتی اولیه» دولت‌ها، سازمان جهانی بهداشت و یونیسف، سازمان‌های غیردولتی، آژانس‌های تامین مالی، همه کارکنان بهداشت و کل جامعه جهانی را به حمایت از تعهد ملی و بین‌المللی به مراقبت بهداشتی اولیه و هدایت حمایت فنی و مالی فزاینده به سوی آن، به ویژه همه نام‌بردگان در بالا را به همکاری در معرفی، توسعه و حفظ مراقبت بهداشتی اولیه در انطباق با روح و نص بیانیه فرامی‌خواند.
توضیح مترجم: «نظم نوین اقتصادی بین‌المللی» (The New International Economic Order)) مجموعه پیشنهاداتی است که کشورهای در حال توسعه در اوائل دهه ۱۹۷۰ مطرح کردند و مجمع عمومی سازمان ملل متحد در اول مه ۱۹۷۴ آن را در «اعلامیه برای ایجاد یک نظم نوین اقتصادی بین‌المللی»، به مثابه کارپایه رهایی کشورهای در حال توسعه از نظم اقتصادی ایجاد شده در زمانی که این کشورها وجود مستقل خود را به دست نیاورده بودند، تصویب نمود. مقایسه «اعلامیه برای ایجاد یک نظم نوین اقتصادی بین‌المللی» با سیاست‌های «برد- برد» «ابتکار یک کمربند و یک جاده» موضوع نوشته دیگری خواهد بود.
https://www.who.int/teams/social-determinants-of-health/declaration-of-alma-ata
پیوند کوتاه: https://tinyurl.com/2p8225ap