تارنگاشت عدالت – بایگانی دورۀ دوم
منبع: نیوزکلیک
نویسنده: امیت سنگوپتا
۹ اکتبر ۲۰۱۸
برگردان: ع. سهند
۴۰ سال پس از بیانیه آلما-آتا: «بهداشت برای همه» هنوز دست نیافتنی است
«مراقبت بهداشتی اولیه مراقبت بهداشتی ضروری براساس شیوه‌های عملی، علمی درست – و از نظر اجتماعی قابل پذیرش – و فن‌آوری است که به طور همگانی در جامعه از طريق مشارکت کامل افراد و خانواه‌ها به قیمتی که جامعه و کشور می‌تواند از در هر مرحله از توسعه خود مطابق با روحیه اتکاء بخود و اراده مستقل از عهده آن برآید در دسترس همگان قرار می‌گیرد.» (بیانیه آلما-آتا)
اصول «مراقبت بهداشتی اولیه» بر بهداشت به مثابه یک حق بشری بر اساس برابری و عدالت اجتماعی، که از طريق درگیری جامعه، ارتقای بهداشت، استفاده مناسب از منابع، و اقدام هماهنگ بخش‌ها بر اساس یک «نظم نوین اقتصادی بین‌المللی» با چشم‌انداز بهداشت برای همه تا سال ۲۰۰۰، تأکید می‌کند.
اما، بیانیه آلما-آتا که امسال ۴۰ سال از عمر آن می‌گذرد در زمان تغییرات اقتصادی جهانی بزرگ، مانند رکود اقتصادی دهه ۱۹۷۰، بحران بدهی و تعدیل‌های ساختاری آمد. کمی پس از آلما-آتا، «یونیسف» و «بنیاد راکفلر» به جای «مراقبت بهداشتی اولیه جامع»، «مراقبت بهداشتی اولیه گزینشی» را اعلام کردند که تحت تعدیل‌های ساختاری به نگاره و الگوی غالب «مراقبت بهداشتی اولیه» مبدل شد. برنامه‌های تعدیل ساختاری به کاهش پرسنل، بسته‌های حداقلی مزایا و فقدان منابع در بخش عمومی و تضعیف بیش‌تر نظام‌های بهداشتی ضعیف انجامید.
در سال ۲۰۱۰، «سازمان بهداشت جهانی» مفهوم «پوشش بهداشتی همگانی» را معرفی کرد که به مثابه دسترسی به خدمات بهداشتی بدون دشواری مالی تعریف می‌شد. گرچه مفهوم «پوشش بهداشتی همگانی» با مفهوم «بهداشت برای همه» هم‌خوان به نظر می‌رسد، اما یک موضوع کلیدی که حل‌نشده باقی می‌ماند، اولویت خدمات عمومی و غیرانتفاعی تحت «بهداشت برای همه» و بالعکس نقش بزرگ‌تر ارايه‌دهندگان خصوصی و انتفاعی در اجرای «پوشش بهداشتی همگانی»است. در نتیحه، در بسیاری کشورها خدمات عمومی با ارايه‌دهندگان خصوصی و انتفاعی جایگزین می‌شوند. نگرانی ویژه افزایش کنسرن‌های زنجیره‌ای ارايه‌دهنده است که عمدتاً با بیمه خصوصی حمایت می‌شود.
در حالی‌که پیشرفت‌های طبی و فن‌آوری در سراسر جهان صورت گرفته است، بهبود در وضعیت بهداشتی مردم در میان و در درون کشورها معتدل و ناپیوسته بوده است. رویکرد بیوپزشکی و تکنیکی به بهداشت در بهبود واقعی بهداشت، به ویژه در میان جمعیت‌های حاشیه‌نشین و فقیر محدودیت‌های خود را دارد و به نادیده گرفته شدن دیگر عوامل تعیین‌کننده بهداشت کمک کرده است.
نظام‌های بهداشتی باید بر اصول مراقبت بهداشتی اولیه جامعی ساخته شوند- که شامل درگیر ساختن جامعه، زیرساخت‌های بهداشتی کافی، نیروی کار ماهر، مورد حمایت و دارای انگیزه بهداشتی، دسترسی به داروهای کیفیتاً خوبی که علاوه بر پیشرفت‌ها و فن‌آوری‌هایی که باید در دسترس همه باشند منطقاً مورد استفاده قرار می‌گیرند- باشند.
جوامع به مثابه صاحبان و شرکاء
«مردم حق و وظیفه دارند که به طور فردی و جمعی در برنامه‌ریزی و اجرای مراقبت بهداشتی خود مشارکت نمایند.» (بیانیه آلما-آتا)
جوامع در قلب «مراقبت بهداشتی اولیه» قرار دارند و باید صاحبان و شرکای ساختن «بهداشت برای همه» باشند. آن‌ها نباید به مصرف‌کنندگان صرف خدمات بهداشتی تقلیل یابند و نظام‌های بهداشتی باید به مردم و جوامعی که خدمت می‌کنند، پاسخگو باشند. سازمان‌ها و جنبش‌های مردمی نیرومند برای یک روندهای تصمیم‌گیری دمکراتیک‌تر، شفاف‌تر و پاسخگو‌تر در بهداشت بنیادین می‌باشند.
کارکنان بهداشتی جامعه یک حلقه ارتباطی مهم بین جوامع و نظام بهداشتی رسمی هستند. آن‌ها در استحکام خدمات بهداشتی محلی و قابل دسترس کردن آن خدمات برای همه یک نقش اساسی بازی می‌کنند. بنایراین، کارکنان بهداشتی جامعه باید در نقش مشخص خود به رسمیت شناخته شوند، آموزش ببینند و بر این اساس حقوق دریافت کنند.
کارکنان بهداشتی جامعه باید بخشی از نیروی کار ماهر و انگیزه‌دار بهداشت بشوند. با توجه به تغییرات جمعیتی در جهان، مهاجرت جهانی کارگر بهداشتی و شکاف در نیروی کار بهداشتی آموزش دیده، نظام‌های بهداشتی باید محیط را برای توانمند ساختن و حفظ کارگران بهداشتی ماهر و انگیزه‌دار در همه سطوح تضمین نمایند.
عدالت، همکاری و همبستگی
«نابرابری فاحش موجود در وضعیت بهداشت مردم به ویژه بین کشورهای توسعه‌یافته و در حال‌توسعه و هم‌چنین در درون کشورها از نظر سیاسی، اجتماعی و اقتصادی غیرقابل پذیرش است، و از این‌رو، نگرانی مشترک همه کشورها است.» (بیانیه آلما-آتا)
بهداشت تنها یک موضوع حقوق بشر نیست، بلکه موضوع عدالت نیز هست. دولت‌هایی که مراقبت بهداشتی مناسب را تأمین نمی‌کنند مردم خود را از عدالت محروم می‌کنند.
بیانیه آلما-آتا ضرورت تجدید ساختار در نظم اقتصادی جهانی را برای برخورد با نابرابری‌ها و توانمند ساختن کشورها در ایجاد منابع برای مراقبت بهداشتی مناسب و مقابله با علل ریشه‌ای بهداشت کم به رسمیت شناخت.
الگوی مسلط معاصر که بر توسعه صادرات-محور قرار دارد، برخلاف «نظم نوین اقتصادی جهانی» مورد نظر بیانیه آلما-آتا به علت رقابت برای سرمایه‌گذاری که نرخ مالیات را کاهش می‌دهد و به علت فشار مدام برای کاهش هزینه تولید یا استخراج، به از دست رفتن درآمدهای مالیاتی در سطح کشور انجامیده است. این‌ها به وخیم شدن شرایط زندگی مردم انجامیده و به بهداشت ناسالم، بی‌ثباتی و حتا جنگ کمک کرده است.
این حیاتی است که مابین خلق‌ها – در درون و میان ملت‌ها و مناطق – همبستگی ایجاد کنیم. نظم بین‌المللی موجود و گفتمان انفاق همراه با آن، به یک چهارچوب اقتصادی ناعادلانه که مانع تعيين خودگردانی ملی شده و ساختن نظام‌های بهداشتی مستحکم محلی را تضعیف می‌کند، مشروعیت می‌بخشد. بهداشت برای همه بازتوزیع ثروت در سطح ملی و جهانی را می‌طلبد.
تأمین مالی عمومی برای «بهداشت برای همه» اساسی است. این به عدالت مالیاتی نیاز دارد که با فرار مالیاتی مقابله کند و رقابت مالیاتی بین کشورها را کنترل نماید. نظارت بر شرکت‌های فراملیتی از طريق توافق‌نامه‌های لازم اساسی است.
برخورد با علل ریشه‌ای نابرابری
«دستیابی به بالاترین سطح ممکن بهداشت یک هدف بسیار مهم اجتماعی در سراسر جهان است که تحقق آن علاوه بر بخش بهداشت به عمل بخش‌های اجتماعی و اقتصادی بسیار دیگر نیاز دارد.» (بیانیه آلما-آتا)
«کمیسیون سازمان بهداشت جهانی پیرامون عوامل اجتماعی تعیین‌کننده بهداشت» در سال ۲۰۰۸ نشان داد که بهداشت به طور تصادفی توزیع نمی‌شود، بلکه یک روال قابل پیش‌بینی را با تفاوت‌های سیستمایتک در میان گروه‌های اجتماعی (یعنی جنسیت، طبقه، نژاد/ قومیت) دنبال می‌کند، روالی که به علت برخورداری نابرابر از عوامل اجتماعی تعیین‌کننده بهداشت، و توزیع نابرابر آن‌ها است. عدالت اجتماعی یک موضوع مرگ و زندگی است. برخورد به علل ریشه‌ای نابرابری بهداشتی و سرمایه‌گذاری در جامعه، تنها راه دستيابی به بهداشت برای همه و توسعه پایدار می‌تواند باشد.»
بستر کلی که از اواخر دهه ۱۹۸۰ با جهانی‌سازی نولیبرالی شکل گرفته، عمیقاً بر وضعیت بهداشتی امروز ما تأثیر گذاشته است. این را در تأثیر جهانی‌سازی بر عدالت اجتماعی، تأثیر تغییرات اقلیمی بر معیشت؛ از بین رفتن تنوع زیستی، تأثیر مرگبار کشت‌وصنعت بر دهقانان و کشاورزان کوچک که بخش عمده غذای جهان را تأمین می‌کنند؛ تأثیر مصادره زمین و مصادره حوضه‌های آب به وسيلۀ سرمایه بزرگ؛ نفوذ پدرسالاری بر جامعه؛ فرار مالیاتی که موجب کاهش درآمد عمومی می‌شود؛ رشد لجام‌گسیخته تجارت اسلحه؛ و تأثیرات مهاجرت و غیره می‌توان دید.{ همه این موضوعات همکاری بخش‌ها و سیاست‌هایی را می‌طلبند که به علل ریشه‌ای بیماری و عوامل تعیین‌کننده نابرابری بهداشتی برخورد کنند.
همان‌طور که در بیانیه آلما-آتا آمده، یک نظم اقتصادی جهانی نوین برای تسهیل یک فضای امن و عادلانه برای بشریت ضروری است.
ما همه دولت‌ها و خلق‌های سراسر جهان را به پیش بردن اصول «مراقبت بهداشتی اولیه» که چنین روشن در بیانیه آلما-آتا بیان شده است، فرا می‌خوانیم.
https://www.newsclick.in/40-years-alma-ata-declaration-health-all-still-far-cry
پیوند کوتاه: https://tinyurl.com/yv6yvvrk