آندری دودا، رئیسجمهور لهستان [بله، لهستاتی که این روزها عملکرد آن در ارتباط با جنگ اوکرائین در برابر چشمهای باز قرار دارد – عدالت] و شی جینپینگ، رئیسجمهور چین، در ژوئن ۲۰۱۶، به مثابه بخشی از «ابتکار کمربند و جاده»، بیانیهای را پیرامون مشارکت استراتژیک امضا کردند.
تارنگاشت عدالت – دورۀ سوم
منبع: پیام مردم
نویسندگان: ای. احمد توناک، ویجی پراشاد
۲۰ آوریل ۲۰۲۲
جهانیسازی به رهبری غرب ممکن است پایان یابد، اما جهانیسازی جدید ممکن است چهرهای شرقی داشته باشد
مقالهای که به وسیله جان میکلتویت و آدریان وولدریج در ۲۴ مارس برای «بلومبرگ» نوشته شده بود، زنگ اعلام پایان «دومین عصر بزرگ جهانیسازی» را به صدا درآورد. جنگ تجاری غرب و تحریمها علیه چین که پیش از همهگیری بود، اکنون با تحریمهای شدید غرب علیه روسیه پس از حمله به اوکرائین همراه شده است. این تحریمها شبیه یک پرده آهنی است که به وسیله ایالات متحده و متحدانش در اطراف اوراسیا کشیده شده است. اما به گفته میکلتویت و وولدریج این پرده آهنی نه تنها بر دور چین و روسیه فرود خواهد آمد، بلکه پیامدهای گستردهای نیز در سراسر جهان خواهد داشت.
استرالیا و بسیاری از کشورهای آسیایی، از جمله هند و ژاپن – که از متحدین قابل اعتماد ایالات متحده بشمار میآیند – تمایلی به قطع روابط اقتصادی و سیاسی خود با چین و روسیه ندارند. چین و هند از جمله ۳۸ کشوری بودند که در نشست مجمع عمومی سازمان ملل در ۲۴ مارس به محکومیت جنگ روسیه در اوکرائین رأی ندادند. میکلتویت و وولدریج در مقاله «بلومبرگ» میگویند که این دو کشور «اکثریت جمعیت جهان را تشکیل میدهند». در این مقاله آمده است که اگر جهان دوشاخه شود، «دومین عصر بزرگ جهانیسازی … به یک پایان فاجعهبار منتهی خواهد شد.»
میکلتویت و وولدریج در سال ۲۰۰۰ درباره این موج جهانیسازی کتابچه راهنمایی را به نام «یک آینده کامل: چالش و نوید جهانیسازی» نوشتند. آن کتاب آزادسازی تجارت و امور مالی را تشویق میکرد، گرچه نویسندگان آن اذعان داشتند که در این جامعه بازار آزادی که از آن حمایت میکنند، «سرمایهداران بیشترین سود را میبرند.» آنها اشاره کردند که نابرابریهای بوجود آمده با جهانیسازی، با ارائه انتخابهای بیشتر برای مصرفکنندگان کاهش خواهد یافت (گرچه، با افزایش نابرابری اجتماعی در طول دهه ۲۰۰۰، مصرفکنندگان براختی پولی برای اِعمال انتخابهای خود نداشتند). زمانی که میکلتویت و وولدریج کتاب «یک آینده کامل» را نوشتند، هر دو برای «اکونومیست» که یکی از مُبلغین جهانیسازی به سَبک غربی است، کار میکردند. هم میکلتویت و هم وولدریج اکنون در «بلومبرگ»، که صدای مهم دیگری برای نخبگان تجاری است کار میکنند.
کنت روگف، استاد دانشگاه هاروارد، در یک مقاله برای صندوق بینالمللی پول، درباره خطر جهانیزدایی (deglobalization) هشدار میدهد. او خاطرنشان میکند که این از هم پاشیدگی «مطمئناً یک شوک منفی بزرگ برای اقتصاد جهانی خواهد بود.» روگوف، مانند میکلتویت و وولدریج، از واژه «فاجعهآمیز» برای توصیف تأثیر جهانیزدایی استفاده میکند. با این حال، به نظر میرسد مقاله روگف برخلاف میکلتویت و وولدریج، به این معناست که جهانیزدایی تولید جنگ روسیه علیه اوکرائین است و میتواند «موقت» باشد. او، میگوید روسیه «به نظر می رسد برای یک دوره طولانی منزوی بشود.» روگوف در مقاله خود، چندان به نگرانیها درباره معنای جهانیزدایی برای مردم در بسیاری از نقاط جهان (مانند آسیای مرکزی و اروپا) نمیپردازد. او نگران است که: «اگر تجارت بین اقتصادهای پیشرفته و چین کاهش یابد، ضربه واقعی به جهانیسازی وارد خواهد آمد.» اگر این اتفاق بیفتد، جهانیزدایی موقتی نخواهد بود، زیرا کشورهایی مانند چین و روسیه به دنبال راههای دیگری برای تجارت و توسعه خواهند رفت.
تاریخچههای طولانیتر
هیچ یک از این نویسندگان در این مقالههای اخیر اذعان نمیکنند که جهانیزدایی، که عقبنشینی از جهانیسازی طراحیشده توسط غرب است، در جریان همهگیری یا در جریان جنگ روسیه علیه اوکرائین آغاز نشده است. این روند ریشه در رکود بزرگ ۲۰۰۹-۲۰۰۷ دارد. با تزلزل اقتصادهای غربی، هم چین و هم روسیه، و همچنین دیگر قدرتهای بزرگ اقتصادی، جستجوی راههای جایگزین برای جهانیسازی را آغاز کردند. «ابتکار کمربند و جاده چین» (BRI) که در سال ۲۰۱۳ اعلام شد، نشانهای از این تغییر تدریجی است، که چین با آن ارتباطات خود را ابتدا در آسیای مرکزی و جنوبی و سپس فراتر از آسیا و به سمت آفریقا، اروپا و آمریکای لاتین توسعه میدهد. گفتنی است که «همایش بینالمللی اقتصادی» سن پترزبورگ، بدیلی که در سال تأسیس شد، به محلی برای ملاقات رهبران تجاری و سیاسی آسیایی و اروپایی تبدیل شده است که این نشست را بسیار مهمتر از نشست سالانه «همایش جهانی اقتصادی» (WEF)در داووس، سوئیس میدانند.
پس از رکود بزرگ [۲۰۰۹-۲۰۰۷]، کشورهایی مانند چین دلارزدایی از ذخایر ارزی خود را آغاز کردند. آنها از ذخیره ارزی که عمدتاً مبتنی بر دلار بود به سمت ذخیرهای متنوعتر حرکت کردند. این حرکت به سمت تنوع است که به کاهش سهم دلار در ذخایر ارزی جهانی از ۷۰ درصد در سال ۲۰۰۰ به ۵۹ درصد در سال ۲۰۲۰ منجر شد. به گفته تونی نورفیلد، سهم دلار در ذخایر ارز خارجی روسیه در سال ۲۰۱۹ حدود ۲۳٫۶ درصد بود و تا سال ۲۰۲۱ به ۱۰٫۹درصد کاهش یافت. بانک مرکزی روسیه به دلیل محرومیت از دلار و تحریمهای اعمال شده توسط غرب، مانورهای گوناگونی را برای دلارزدایی از ذخایر ارزی خود نیز انجام داده است، از جمله با وصل کردن روبل به طلا، با جلوگیری از جریان خروج دلار و با درخواست پرداخت به رویل به جای دلار از خریداران سوخت و اقلام خوراکی.
در حالیکه ایالات متحده تور خود را برای تحریم بیشتر و بیشتر کشورها پهن میکند، این کشورها – مانند چین و روسیه – به دنبال ایجاد سازوکارهای تجاری دیگری هستند که به مؤسسات غربی متکی نباشد.
جهانیزدایی به یک جهانیسازی متفاوت میانجامد
در ۱ ژانویه ۲۰۲۲، اجرای پیمان «مشارکت جامع اقتصادی منطقهای» (RCEP) – بزرگترین پیمان تجارت آزاد جهان – آغاز شد. دو سال پیش، ۱۵ کشور برای امضای این قرارداد بطور مجازی در هانوی ویتنام گرد آمدند. این کشورها شامل متحدین نزدیک ایالات متحده مانند استرالیا، ژاپن و کره جنوبی و همچنین کشورهایی مانند چین و میانمار که با تحریم های ایالات متحده روبرو میشود. «مشارکت جامع اقتصادی منطقهای» یک-سوم بشریت را در بر میگیرد و یک-سوم تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل میدهد. «بانک توسعه آسیایی» امیدوار است که «مشارکت جامع اقتصادی منطقهای» به کشورهایی که برای خروج از تأثیر منفی اقتصادی همهگیری تلاش میکنند، کمک نماید.
بلوکهایی مانند «مشارکت جامع اقتصادی منطقهای» و «ابتکار کمربند و جاده» ضد بینالمللیسازی تجارت و توسعه نیستند. اقتصاددانان در مدرسه بازرگانی «دانشگاه علوم و فناوری هنگ کنگ» نشان میدهند که «ابتکار کمربند و جاده» «جریان تجاری دوجانبه بین کشورها ابتکار کمربند و جاده را به میزان قابل توجهی افزایش میدهد.» خرید چین از کشورها «ابتکار کمربند و جاده» افزایش یافته است، اگرچه بیشتر آن در حوزه انرژی و مواد معدنی است تا کالاهای با ارزش- افزوده بالا؛ از سوی دیگر، صادرات از چین به کشورها «ابتکار کمربند و جاده» بدون وقفه است. «بانک توسعه آسیایی» تخمین میزند که پروژه «ابتکار کمربند و جاده» سالانه به ۱٫۷تریلیون دلار برای توسعه زیرساختی در آسیا از جمله سرمایهگذاریهای اقلیمی نیاز دارد.
همهگیری قطعاً پیشرفت پروژه «ابتکار کمربند و جاده» را متوقف کرده است، زیرا مشکلات بدهی بر طیفی از کشورها به دلیل استفاده کمتر از ظرفیت آنها از سرمایهگذاریهای زیرساختی«ابتکار کمربند و جاده» تأثیر گذاشته است. بحرانهای اقتصادی و سیاسی در پاکستان و سریلانکا تا حدی به کُندی تجارت جهانی مرتبط است. این کشورها جزء لاینفک پروژه «ابتکار کمربند و جاده» هستند. افزایش قیمت مواد غذایی و سوخت به دلیل جنگ در اوکرائین مسائل را برای کشورهای «جنوب جهانی» پیچیدهتر خواهد کرد.
اشتها در بسیاری از نقاط جهان برای یک جایگزین برای جهانیسازی طراحیشده توسط غرب افزایش یافته است، اما این لزوماً به معنای جهانیزدایی نیست. این میتواند به معنای سکویی برای جهانیسازی باشد که مرکز آن دیگر در واشنگتن یا بروکسل نیست.
پیوند کوتاه: https://tinyurl.com/354j6rjy