مردم جیبوتی قصد ندارند به سرنوشتی که این فرد و یارانش برایشان رقم زده‌اند، تسلیم شوند. آن‌ها می‌دانند که نجات به دست خود آن‌هاست.
تارنگاشت عدالت – دورۀ سوم
منبع: گاردین، نشریه حزب کمونیست استرالیا
نویسنده: آیلین وایتهد
۳۰ اوت ۲۰۲۱
مردم جیبوتی قصد ندارند به سرنوشتی که این فرد و یارانش برایشان رقم زده‌اند، تسلیم شوند. آن‌ها می‌دانند که نجات به دست خود آن‌هاست. آن‌ها می‌دانند که برای رسیدن به این هدف نیاز به یک جهش ملی است. رزمندگان مقاومت که برای نبرد آموزش دیده‌اند کم نیستند. عبارت «امید نمی‌میرد، نمی‌تواند بمیرد» در زاغه‌های جیبوتی- ویل و مناطق داخلی شنیده می‌شود و طنین آن رساتر می‌شود. مردم جیبوتی می‌خواهند به پیوندهای مرگبار بین نظامی‌گری جهانی و خویشاوند‌سالاری محلی پایان دهند. آن‌ها بر این باورند که یک جمهوری حقیقی جیبوتی – بدون غیله – دموکراتیک، فراگیر و مرفه – امکان‌پذیر است.
جیبوتی آفریقا – اهمیت بین‌المللی آن
جمهوری جیبوتی در ساحل آفریقایی دریای سرخ، در ورودی جنوبی این آب‌راه مهم که از کانال سوئز در مصر می‌گذرد، واقع شده است. جیبوتی از نظر وسعت متوسط اما از نظر ژئوپولیتیک مهم است، به ویژه اگر مجاورت این کشور با سودان ، سودان جنوبی، کنیا و اوگاندا در نظر گرفته شود. علاوه بر این، جیبوتی به مثابه یک عضو «مرجع میان-دولتی توسعه» (IGAD) بخشی از یک پیکربندی ژئوپولیتیک بزرگ‌تر است.
جیبوتی دارای یک بُعد استراتژیک استثنایی، با منافع آشکار برای ایالات متحده است. جیبوتی با یمن، تنگه باب‌المندب را، که حداقل عرض آن ۳۰ کیلومتر است و ۱۰ درصد تجارت جهانی از آن می‌گذرد، کنترل میکند. نزدیک به ۱۹۰۰۰ کشتی در سال ۲۰۲۰ از این تنگه استفاده کردند. باب‌المندب مُشرف به ورودی خلیج عدن و اقیانوس هند است. در فاصله‌ای نه چندان دور، دو خلیج دیگر ، دریای عمان و همتای عربی-ایرانی آن قرار دارند ، که با تنگه دیگری به نام هرمز بهم متصل می‌شوند.
این مزیت جغرافیایی توضیح می‌دهد که چرا بسیاری از قدرت‌های بین‌المللی پایگاه‌های نظامی در جیبوتی ایجاد کرده‌اند. فرانسه (یک قدرت استعماری که با نفوذ باقی مانده) و ایالات متحده در سال ۲۰۰۲، پس از آن ژاپن در سال ۲۰۱۱، در پی آن ایتالیا در سال۲۰۱۲ در جیبوتی جای پای خود را ایجاد کردند. تازه‌ترین ورود از چین است که در سال ۲۰۱۷، درست در جاده ابریشم، پایگاه خود را به دست آورد. ما همچنین نمی‌توانیم گنجاندن عملیات ضددزدی دریایی اتحادیه اروپا به نام «آتالانتا» که از سال ۲۰۰۸ آغاز شده است – یا سربازان آلمانی، اسپانیایی و هلندی را که خاک جیبوتی برای آن‌ها ناشناخته نیست – در این فهرست فراموش کنیم. برای ژاپن و چین، این نخستین پایگاه خارجی آن‌ها است، اما برای ایالات متحده این تنها پایگاه نظامی دائمی آن در آفریقا است. همه این پایگاه‌ها منبع اجاره و خرج‌های دیگر (اجاره خانه، خریدهای تجاری و غیره) در بازار داخلی هستند. به گفته یک منبع، مجموع مبلغ سالانه اجاره هر پایگاه متفاوت است، که نشانگر عدم شفافیت است، اما کم‌تر از ۱۲۸ میلیون دلار نیست.
همانطور که می‌توانید تصور کنید، این موقعیت استراتژیک برای جیبوتی نه تنها پایگاه‌های نظامی، بلکه توجه فعالان اقتصادی خاصی را نیز به خود جلب میکند. نتیجتاً، «بنادر بین‌المللی دوبی» که به «جهان بنادر دوبی»تغییر نام داد، مجذوب چشم‌اندازهای بندری جیبوتی، که از زمان جنگ اتیوپی- اریتره در سال ۱۹۹۸ به دالان اصلی ترافیک اتیوپی تبدیل شده است، با دیکتاتور محلی، اسماعیل عمر غیله، ارتباط برقرار کرد، و در سال ۲۰۰۰ مدیریت تنها بندر و فرودگاه بین‌المللی جیبوتی به آن محول شد. از این مشارکت، دو بندر جدید یکی با پایانه کانتینری در دوراله در حومه پایتخت، و دیگری با پایانه نفتی در جیبوتی- ویل متولد شد. همچنین یک بندر دیگر، نزدیک‌تر به بندر قدیمی جیبوتی، نزدیک به کاخ ریاست جمهوری وجود دارد.
یک مشارکت دیگر، این بار از چین، که در اعطای وام‌های غیرامتیازی به دولت سخاوتمند بوده است، از راه رسید. توسعه بنادر، از جمله بندر چندمنظوره در دوراله بجای بندر قدیمی، بازسازی بخش جیبوتی از راه‌آهن که پایتخت را به آدیس آبابا پایتخت اتیویی متصل میکند، و تامین آب آشامیدنی از قلمرو اتیوپی، پروژه‌های اصلی هستند که از برکت چین پدیدار شدند. جیبوتی همچنین حدود ۱٫۵میلیارد دلار به «بانک صادرات – واردات چین» بدهکار است.
تاریخچه مختصری از جیبوتی
جیبوتی چگونه به جایی که امروز است رسید؟ جیبوتی از زمان استقلال خود از فرانسه در سال ۱۹۷۷، تنها دو رئیس‌جمهور بخود دیده است – حسن گولد آپتیدون و اسماعیل عمر غیله، که در ماه مه ۱۹۹۹ جانشین عموی خود آپتیدون شد. غیله رئیس ستاد اپتیدون بود که او را پس از استقلال مسئول امنیت ملی قرار داد. در نتیجه، قدرت دولتی از یک عموی سالخورده به برادرزاده‌اش- یک پلیس سابق در دولت استعماری – منتقل شد. ارزش‌ها و اصول دموکراسی در این حد است.
از سال ۱۹۷۷ تا ۱۹۹۲، هم قانوناً و هم عملاً، یک نظام تک حزبی حاکم بود، و این وضعیت هم‌چنان ادامه دارد. بنابراین، جیبوتی حتا با تهیه قانون اساسی خود در سال ۱۹۹۲، به دموکراسی دست نیافته است. از زمان انتخاب غیله در سال ۱۹۹۹، انتخابات هرگز آزاد و دموکراتیک نبود. اپوزیسیون رأی‌گیری را تحریم کرد و غیله حتا نتوانست به غیر از یکی از اعضای خانواده‌اش، نامزد دیگری را پیدا کند. در نتیجه، او با ۹۷٬۴۴ درصد کل آراء انتخاب شد.
با استقلال تازه‌یافته جیبوتی، برای ایالات متحده مناسب بود که با آن روابط دیپلماتیک برقرار کند، این روابط به تنها حضور نظامی پایدار ایالات متحده در آفریقا در «کمپ لمونی» – و به توافق‌نامه رسمی در سال ۲۰۰۳ – برای دسترسی به تاسیسات بندری و فرودگاه جیبوتی منجر شد. «برنامه غذا برای صلح» آژانس ایالات متحده برای توسعه بین‌المللی (USAID) یک انبار برای اقلام کمک غذایی از پیش آماده در جیبوتی دارد که به عنوان مرکزی برای واکنش سریع در بخش‌هایی از آفریقا و آسیا عمل میکند. همچنین، تأسیسات «دفتر پخش بین‌المللی» در جیبوتی، برنامه‌های عربی زبان را مخابره میکند و بخش سومالی «صدای آمریکا» به شاخ آفریقا و شبه‌جزیره عربستان پوشش می‌دهد. با اجاره دادن محل یک پایگاه به ارتش ایالات متحده در سال ۲۰۰۱ (به مثابه بخشی از «جنگ علیه ترور»)، ایالات متحده به نخستین ابرقدرت مستاجر در جیبوتی مبدل شد. حضور در جیبوتی سالانه ۶۳ میلیون دلار برای ایالات متحده هزینه دارد که – همراه با درآمد از پایگاه نظامی فرانسه – به جیبوتی امکان داد اقتصاد خود را تثبیت کند، زیرا اجاره پایگاه، هجده درصد از تولید ناخالص داخلی آن‌را تشکیل می‌دهد
نبرد برای نفوذ در جیبوتی
اما، از آغاز قرن، رقابت جدیدی برای وفاداری محلی در جیبوتی از جانب چین، که به نحو فزاینده‌ای روابط خود را در سراسر قاره گسترش می‌دهد، ظهور کرده است.
در سال ۲۰۱۷، «ارتش آزادیبخش خلق» (PLA) چین نخستین پایگاه خارج از کشور خود را در جیبوتی افتتاح کرد. این مجموعه بتونی خاکستری در موقعیتی عالی در کنار یکی از بنادر اصلی جیبوتی قرار دارد و با خودرو تنها ۱۵ دقیقه از پایگاه نظامی ایالات متحده فاصله دارد.
یک مقامات (ناشناس) «ستاد فرماندهی آفریقای ایالات متحده آمریکا» (AFRICOM) اظهار داشت که حضور فیزیکی «ارتش آزادیبخش خلق» در آفریقا در حال تبدیل شدن به یک نگرانی استراتژیک بلند- مدت برای ایالات متحده است. آن‌ها (چین) به زبان ساده، بازی خود را خوب بلدند، و در نهایت چیزهایی را ارائه می‌دهند که شرکای ما می‌خواهند، شرکای ما به آن نیاز دارند، در جاهایی، ما نگرانیم که در رقابت می‌بازیم.»
رئیس‌جمهور شی جینپینگ در سپتامبر گذشته در یک نشست سطح بالا در پکن به صراحت اعلام کرد که «مشارکت جامع استراتژیک و همکاری» با آفریقا را دنبال میکند. این شامل یک بسته ۶۰ میلیارد دلاری کمک، سرمایه‌گذاری، و وام به آفریقا است.
برای سال‌ها، چین روابط نظامی خود را در آفریقا از طریق مأموریت‌های حافظ صلح طولانی، آموزش پرسنل نظامی، و «همایش ابتکار صلح و امنیت چین – آفریقا» گسترش داده است. گِنگ شوانگ، سخنگوی وزارت امور خارجه چین در سال ۲۰۱۷ گفت که پایگاه جیبوتی بخشی از تلاش‌های جاری برای کمک به برقراری صلح و امنیت در منطقه است. وی افزود که این پایگاه به چین کمک خواهد کرد تا به تعهدات بین‌المللی خود عمل کند و توسعه اقتصادی و اجتماعی را در جیبوتی ارتقا دهد.
ایالات متحده، طبیعتاً، با توجه به نزدیکی پایگاه به «کمپ لمونیه» و بندر کانتینری اصلی جیبوتی، که منبع اصلی تدارکات برای نگهداری ۴۰۰۰ پرسنل آمریکایی در آن است، با نگرانی به این پایگاه می‌نگرد. نود‌و‌هشت درصد از پشتیبانی لجستیک برای جیبوتی، و همچنین سومالی و شرق آفریقا از طریق آن بندر انجام می‌شود. بنابراین، دسترسی اساسی است و از دست دادن آن ضربه مخربی به منافع و عملیات آمریکا خواهد بود.
لینا بن‌عبدالله، استادیار «دانشگاه ویک فارست»، که تحقیقاتش بر روابط چین و آفریقا متمرکز است، عدم اعتماد بین واشنگتن و پکن را که ابعادی جهانی به خود می‌گیرد بررسی کرد. وی اظهار داشت که «چین بیش از دو دهه است که (در آفریقا) فعالیت میکند و این کار را به روشی بسیار هوشمندانه، با شبکه‌ها و ارتباطات بسیار نزدیکی که چندین سال فعال بوده است، انجام می‌دهد.» او هشدار داد که آمریکا به برنامه سرمایه‌گذاری چین به مثابه جبهه‌ای برای انگیزه شوم‌تر برای ایجاد ردپای نظامی در سراسر جهان نگاه میکند. دیگ به دیگ می‌گه روت سیاه؟
سیاست کنونی جیبوتی
غیله اکنون ۷۳ ساله است و بیست سال قدرت بلامنازع داشته است. او برای پایان دادن به نقض مکرر حقوق بشر و بازگرداندن آزادی‌های عمومی، و ایجاد کمیسیون مشترک مستقل ملی انتخاباتی که در چهارچوب توافق‌نامه امضا شده با آپوزیسیون در سال ۲۰۱۴ پیش‌بینی شده بود، زمان کافی در اختیار داشت. یک چنین نهادی در «منشور آفریقایی پیرامون دمکراسی، انتخابات، و حکمرانی» که در جیبوتی امضأ و تصویب شد، و یک اننخابات شفاف را تضمین می‌کرد و نامزدهای واقعی با برنامه‌های واقعی را تأمین می‌کرد مطرح شده بود، اما او پنجمین مضحکه انتخاباتی و پنجمین مأموریت نامشروع را برگزید.
درصد بیکاری بسیار بالا است و ۶۰٫۵درصد از افراد ۱۵ تا ۳۴ ساله را تحت تأثیر قرار می‌دهد. فقر از ۴۱٫۱درصد در سال ۱۹۹۶ به ۷۹٬۴درصد در سال ۲۰۱۲ رسیده است. دسترسی به آب و برق ناکافی است و سطح آموزش ضعیف است. نظام بهداشت نمی‌تواند با سوء تغذیه و بیماری‌هایی مانند مالاریا، اسهال وبایی، تب چیکونگونیا و غیره مقابله کند. و اکنون همه‌گیری «کووید-۱۹ وجود دارد. «شاخص توسعه انسانی» که هر سال توسط سازمان ملل منتشر می‌شود، این‌را تأیید میکند: در سال ۲۰۱۸ جیبوتی در میان ۱۸۹ کشور در رتبه ۱۷۱ قرار داشت.
در سال ۲۰۰۶، «فدراسیون بین‌المللی حقوق بشر» (FIDH) در گزارشی درباره این کشور خاطرنشان نمود: «جیبوتی کشوری ثروتمند است اما مردم جیبوتی فقیرند.» اما غیله ترجیح می‌دهد بوسبله فقر و زور ق حکومت کند. او منابع کشور را در چنگ دارد و کنترل مطلق را بر قدرت دولتی اعمال میکند. در سال ۲۰۰۴، هیأت دیپلماتیک ایالات متحده در یادداشتی گزارش داد: «جیبوتی بیش‌تر یک دولت- شهر تجاری است که توسط فردی به نام اسماعیل عمر غلیه کنترل می‌شود، تا یک کشور». او به یکی از ثروتمندترین روسای جمهور آفریقا مبدل شده است، اما هنوز مورد استقبال قدرت‌های امپریالیستی جهان قرار می‌گیرد. در فوریه ۲۰۲۱، غلیه چند هفته پس از پنجمین مضحکه انتخاباتی خود، یک سفر رسمی به فرانسه داشت، در آنجا رئیس‌جمهور ماکرون گفت چقدر «او به دمکراسی و جوانان آفریقایی وابسته است» و از او بمثابه یک رییس دولت محترم و مشروع استقبال کرد.
مردم جیبوتی قصد ندارند به سرنوشتی که این فرد و یارانش برایشان رقم زده‌اند، تسلیم شوند. آن‌ها می‌دانند که نجات به دست خود آن‌هاست. آن‌ها می‌دانند که برای رسیدن به این هدف نیاز به یک جهش ملی است. رزمندگان مقاومت که برای نبرد آموزش دیده‌اند کم نیستند. عبارت «امید نمی‌میرد، نمی‌تواند بمیرد» در زاغه‌های جیبوتی- ویل و مناطق داخلی شنیده می‌شود و طنین آن رساتر می‌شود. مردم جیبوتی می‌خواهند به پیوندهای مرگبار بین نظامی‌گری جهانی و خویشاوند‌سالاری محلی پایان دهند. آن‌ها بر این باورند که یک جمهوری حقیقی جیبوتی – بدون غیله – دموکراتیک، فراگیر و مرفه – امکان‌پذیر است.
***
بخش فارسی رادیو بین‌المللی چین
۲۴ نوامبر ۲۰۱۷
روسای جمهوری چین و جیبوتی برقراری روابط راهبردی مشارکتی دو کشور را اعلام کردند
اسماعیل عمر غیله رییس جمهوری جیبوتی چندی پیش وارد چین شد و با شی جینپینگ رییس جمهوری چین دیدار کرد. وی نخستین رهبر کشور آفریقایی است که پس از نوزدهمین کنگره ملی حزب کمونیست چین از چین دیدار میکند. روسای جمهوری دو کشور در دیدار روز پنج شنبه با برقراری روابط راهبردی مشارکتی و تعمیق همکاری در ابعاد مختلف بین دو کشور موافقت کردند.
شی جینپینگ رییس جمهوری چین در مراسم استقبال از همتای خود در جیبوتی روابط دو کشور را عالی ارزیابی کرد و گفت: «پس از برقراری روابط رسمی در ۳۸سال گذشته، دو کشور با توجه به اصل برابری و احترام متقابل در مسایل مربوط به منافع اصلی دو کشور همراه با درک از یکدیگر پشتیبانی کرده‌اند. روابط دو کشور نمونه برجسته اتحاد، کمک به یکدیگر و همکاری و دوستی چین و کشورهای آفریقایی است. چین به روابط خود با جیبوتی بسیار اهمیت داده و مایل است ضمن اجرای تفاهمات در مجمع همکاری چین و آفریقا، به طور مشترک به پیشبرد طرح یک کمربند- یک جاده پرداخته و به طور همه جانبه همکاری دو کشور را در ابعاد مختلف تعمیق بخشیده و رفاه بیش‌تر برای مردم دو کشور ایجاد کند.»
شی جینپینگ با اشاره به تمایل چین برای تقویت همکاری عملی دو کشور اعلام کرد: چین به ایجاد زیرساخت‌های جیبوتی از جمله راه آهن، بندر، سیستم آب‌رسانی، لوله انتقال گاز مایع و منطقه آزاد تجاری و همکاری در زمینه کشاورزی مایل است. همچنین در بهبود شرایط پزشکی و بهداشت به جیبوتی کمک کرده و ضمن گسترش همکاری نیروی انسانی، همکاری بین جوانان، زنان و اتاق فکر دو کشور در موضوعات برنامه توسعه پایدار سال ۲۰۳۰، مسایل صلح و امنیت آفریقا با جیبوتی هماهنگی و رایزنی را افزایش بخشیده و به اتفاق جیبوتی در حفاظت از منافع کشورهای در حال توسعه و حفظ صلح و ثبات آفریقا نقش سازنده ایفا کند.
اسماعیل غیله همچنین گفت: «من دوست قدیمی چین هستم و بارها به چین سفر کرده‌ام. من نسبت به تحکیم و توسعه روابط دو کشور در دهه‌های گذشته بسیار خرسندم و هدفم از این سفر تقویت روابط دو کشور است.»
جیبوتی واقع در شمال شرقی قاره آفریقا «گوشه آفریقا» خوانده می‌شود. اسماعیل غیله با اشاره به جغرافیای ویژه کشورش اعلام کرد: جیبوتی مایل است در طرح یک کمربند- یک جاده شرکت کرده و همکاری خود را با چین در زمینه ساخت تاسیسات زیربنایی تقویت بخشد. جیبوتی چین را شریک با اولویت و جایگزین‌ناپذیر خود می‌داند و از چین در زمینه حضور در عملیات صلح‌بانی سازمان ملل و مبارزه با دزدان دریایی و همچنین نقش مهم چین در صلح و شکوفایی جهان قدردانی میکند. جیبوتی بر سیاست چین واحد پایبند بوده و برای توسعه روابط راهبردی مشارکتی و همکاری در مسایل چند جانبه با چین تلاش خواهد کرد.»
شی جینپینگ رییس جمهوری چین در دیدار با اسماعیل غیله همچنین تاکید کرد: در نوزدهمین کنگره ملی حزب حاکم چین، برنامه درازمدت توسعه چین تدوین شده و ما به راه توسعه خود و رستاخیز ملت چین در آینده اطمینان کامل داریم. چین همواره در کنار کشورهای در حال توسعه از جمله کشورهای آفریقا ایستاده و برای همیشه دوست و شریک قابل اعتماد کشورهای در حال توسعه خواهد بود.
در ماه اگوست سال جاری، نخستین پایگاه پشتیبانی چین در خارج از کشور در جیبوتی راه اندازی شده و به کار گرفته شده است. چن شیائو دونگ، دستیار وزیر خارجه چین اعلام کرد که روسای جمهوری دو کشور در دیدار خود همچنین در این باره تبادل نظر کردند. وی گفت: «تا کنون پروژه ساخت پایگاه پشتیبانی چین در جیبوتی با موفقیت پیشرفت داشته است. همکاری در این پروژه بخشی از همکاری‌های دو کشور در زمینه صلح و امنیت بوده و نتیجه رایزنی دوستانه دو طرف به شمار می‌رود. ایجاد این پایگاه به انجام وظایف بین‌المللی چین از جمله ماموریت حفظ امنیت کشتی‌ها، صلح‌بانی و کمک رسانی‌یاری کرده و نیز برای توسعه اقتصادی و اجتماعی و تامین امنیت جیبوتی سودمند است.»
روسای جمهوری دو کشور پس از انجام دیدار در آیین امضای توافق‌نامه‌های همکاری در زمینه‌های اقتصادی، فناوری و کشاورزی حضور یافتند.
پیوند کوتاه: https://tinyurl.com/4y3ztnhw