تارنگاشت عدالت – بایگانی دورۀ دوم
منبع: واژه‌نامه سیاسی و اجتماعی
امیر نیک‌آیین
گزینش و تایپ: ع. سهند
سندیکا (syndicat)
این واژه به معنای سازمان صنفی طبقۀ کارگر و دیگر زحمتکشان است. سندیکاها در جریان مبارزۀ کارگران برای دفاع از منافع خود و بهبود شرایط اقتصادی خود پدید شدند. نخستین سندیکاها (ترید یونیون) در آغاز قرن هجدهم در انگلستان که آن زمان در اولین ردۀ کشورهای سرمایه‌داری قرار داشت، به وجود آمدند. در فرانسه در خاتمۀ قرن هجدهم، در ایالات متحده در اوایل قرن نوزدهم، در آلمان در اواسط قرن گذشته سندیکاها تشکیل شدند. در آن مراحل تکامل جامعه سرمایه‌داری، هنگامی‌که هنوز تحولات سیاسی در دستور روز قرار نداشت، سندیکاها رفته‌رفته به سازمان دايمی کم‌وبیش پُراهمیت و نیرومند مبدل شدند.
در آن هنگام هنوز حزب سیاسی طبقه کارگر ایجاد نشده بود و سندیکاها داری مشی سیاسی روشنی نبودند و اغلب طبق سنن اتحادیه‌های کارگری انگلستان، یعنی ترید یونیون‌ها رفتار کرده و فعالیت‌شان منحصر به دفاع از منافع اقتصادی بلافاصله اعضای سندیکا بود.
اکنون در برخی از کشورهای غربی سندیکاها به دست مشتی رهبران راست افتاده که آریستوکراسی کارگری را تشکیل می‌دهند، ولی از جانب دیگر نیز سندیکاهای بسیار قوی و فعالی در اغلب کشورهای سرمایه‌داری وجود دارد که مبارۀ خود را تنها به دفاع از منافع اقتصادی محدود نکرده، بلکه مبارزۀ سیاسی متنوع و متشکلی را علیه نظام سرمایه‌داری سازمان می‌دهند. این سندیکاها که مظهر منافع زحمتکشان هستند به خاطر حقوق دمکراتیک، حقوق صنفی، آزادی ملی، علیه ستم ملی و تبعیض نژادی و استعمار مبارزه می‌کنند. سندیکاهای مترقی سراسر جهان در راه وحدت زحمتکشان کشورهای مختلف مبارزه می‌کنند. مظهر این مبارزۀ جهانی، فدراسیون سندیکایی جهانی [فدراسیون جهانی اتحادیه‌های کارگری] است.
شالودۀ سازمانی سندیکاها محل کار است. در کشورهایی که هیأت حاکمه ضدملی پلیسی با تکیه به ترور و اختناق مانع تشکیل سندیکاهای مستقل کارگری می‌شود، آگاه‌ترین عناصر زحمتکش ضمن ادامه مبارزه برای ایجاد سندیکاهای واقعی، در سندیکاهایی که رهبری آن هنوز به دست عمال دولتی است و به طور کلی در هر اتحادیه‌ای که توده‌ها در آن باشند وارد می‌شوند، در آن به فعالیت می‌پردازند تا خواست‌های واقعی زحمتکشان را منعکس سازند و به دور شعارهای درست توده‌ها را مجتمع کنند و راه تشکیل سندیکاهای مستقل و واقعی را هموار نمایند.
واژۀ سندیکا دارای معنای دیگری هم هست و آن شکلی از انحصار سرمایه‌داری است نظیر کارتل یا تراست و غیره. سندیکای سرمایه‌داران انحصاری بر پایه موافقت‌نامه انحصارها برای فروش مشترک کالاها و احتمالاً خرید مواد اولیه تشکیل می‌شود و هدف آن تثبیت قیمت‌های انحصاری در بازار است.