کمک به ایران به یک کارزار تبلیغاتی برای آکینحی مبدل شده است. تهران این ادعا را، که آکینحی رئیسی را پیدا کرد، رد کرد. یک کارشناس امنیتی در گفت‌وگو با «چپ» توضیح داد که در پشت این معما موضوع «بازاریابی» قرار دارد.
تارنگاشت عدالت – دورۀ سوم
منبع: چپ (soL)، پایگاه خبری حزب کمونیست ترکیه
۲۳ مه ۲۰۲۴
معمای پیدا کردن رئیسی توسط آکینجی: واقعاً چه اتفاق افتاد، چرا رسانه‌ها دروغ می‌گویند؟
پس از سقوط بالگردی، که ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور ایران در آن جان باخت، این‌که چه کسی لاشه بالگرد را پیدا کرد، به موضوع بحث مبدل شد.
نقطه‌ای که این معما حول آن می‌چرخد، وسیله نقلیه هوایی بدون سرنشین (پهپاد) آکینجی است، که ترکیه برای حمایت از عملیات جستجو فرستاد. اگرچه آنکارا و بایکار سازنده آکینجی، فقط می‌گویند «ما در جستجو نقش فعالی داشتیم»، رسانه‌های نزدیک به دولت اصرار دارند که لاشه بالگرد توسط آکینجی پیدا شد.
این گفته ایران که «پهپادهای ما بالگرد را پیدا کردند» اذهان را مشوش‌تر کرد. پس در واقع چه اتفاق افتاد؟ مهم‌تر از آن، چرا به جای کمک ترکیه، بایکار مطرح شد؟
کمک به این ایران به یک کارزار تبلیغاتی برای آکینجی مبدل شد
اگرچه در رسانه‌های ترکیه آمده است که لاشه بالگرد توسط آکینجی پیدا شد، اما نه مقامات رسمی، و نه بایکار، شرکت سازنده آکینجی، این‌را نمی‌گویند..
به گفته یاشار گولر، وزیر دفاع ملی، آنچه در آن شب اتفاق افتاد به شرح زیر است:
● مقامات ایرانی درخواست بالگرد با قابلیت دید در شب را مطرح کردند و اقدامات مقدماتی آغاز شد.
● اگرچه درخواست نشده بود، اما آکینجی هم آماده شد.
● آکیجی با موافقت اردوغان و ایران ساعت ۲۳:۳۰ از بتمن برخاست.
● آکینجی ساعت ۰۰.۱۲ وارد حریم هوایی ایران شد.
● اولین تماس بصری در ساعت ۰۲.۳۶ برقرار شد و منبع حرارتی شناسایی شده با مقامات ایرانی در میان گذاشته شد.
● مقامات ایرانی به ترکیه اطلاع دادند که در ساعت ۰۵:۵۰ به لاشه بالگرد رسیدند.
●آکینجی ساعت ۰۶:۴۵ وارد حریم هوایی ترکیه شد.
تنها داده اضافی درباره آنچه که توسط وزیر گولر مطرح شد، از سلجوق بیرقدار رئیس هیئت مدیره بایکار [خلبان، مهندس و تاجر ترک، و داماد رجب طیب اردغان- عدالت] است که گفت ابتدا قرار بود پهپاد مسلح به ایران بفرستند، اما وقتی این پیشنهاد پذیرفته نشد، پهپاد غیرمسلح آماده شد.
رئیس‌جمهور اردوغان این حمایت از ایران را در این جمله خلاصه کرد: «پهپاد آکینجی نقش فعالی در تلاش‌های جستجو و نجات داشت».
در تمام اظهارات اردوغان، گولر و بیرقدار، هیچ اشاره‌ای به این‌که کدام کشور برای نخستین‌بار محل لاشه بالگرد را پیدا کرد، وجود ندارد.
خبرگزاری آناتولی نیز از اظهارنظر تند خودداری کرد، و تاکید نمود که آکینجی فقط در یافتن لاشه بالگرد «نقش» داشته است.
علی‌رغم اظهارات کانال‌های رسمی، رسانه‌های نزدیک به دولت اصرار دارند که لاشه بالگرد توسط آکینجی پیدا شده است. روزنامه‌های «خبر»، «ینی شفق»، «صباح» و بسیاری از نشریات دیگر ۳ روز است که از چگونگی یافتن لاشه بالگرد توسط آکینجی می‌گویند.
اگر آکینجی آن‌را پیدا کرد، چرا ایران تصاویر را منتشر کرد؟
ستاد کل ایران، هم به رسانه‌ها و هم به مقامات رسمی ترکیه، اعتراض کرد.
در حالی‌که مراسم تشییع پیکر رئیسی در تهران ادامه داشت، ستاد کل در بیانیه‌ای اعلام کرد که پهپادهای «تولید داخل» محل لاشه بالگرد را مشخص کردند.
ستاد کل خاطر نشان نمود: در زمان وقوع حادثه پهپادهای ایرانی دارای «قابلیت تشخیص نقاط زیر ابر»، در اقیانوس هند مشغول انجام وظیفه بودند و پس از بازگشت این پهپادها به کشور، محل سانحه پیدا شد.
در بیانیه ستاد کل نیروهای مسلح ایران آمده است که ترکیه که «به دلیل نزدیک بودن به محل حادثه» از آن درخواست کمک شد، «با وجود ارسال یک پهپاد مجهز به دید در شب و دوربین‌های حرارتی، به دلیل نداشتن تجهیزاتی که بتواند زیر ابرها را رصد کند، نتوانست محل حادثه را شناسایی نماید.»
هم‌چنین بر اساس اخبار شبکه «IRTV1» ایران، لاشه بالگرد در فاصله ۱۰ کیلومتری از نقطه‌ای بود که آکینجی نشان داده بود.
البته، قابل تصور است که اظهارات طرف ایرانی ممکن است متاثر از انگیزه احتراز از ایجاد تصور عدم کفایت ملی در پیدا کردن رئیس‌جمهور خود باشد.
یک کارشناس امنیتی ترکیه در گفت‌گو با «چپ» گفت که در همه این توضیحات ممکن است، هم حقایق و هم کاستی‌هایی وجود داشته باشد: «در تصاویر زنده، آکینجی امضای حرارتی را ثبت کرد. تصویر لاشه به دلیل وجود ابر ثبت نشد. من فکر می‌کنم تصویری از لاشه بالگرد ثبت نشد، زیرا آکینجی در سطح پائین پرواز می‌کرد.»
سلجوق بیرقدار اطلاعاتی را مطرح کرد که این ادعا را که آکینجی در ارتفاع پایین پرواز می‌کرد، تأیید می‌کند. بیرقدار با تاکید بر این‌که بلندترین نقطه در محل حادثه در ارتفاع ۹۷۰۰ پایی قرار دارد، گفت: «آکینجی با مانور در دره مجبور به پرواز پایین‌تر از ۹۷۰۰ پا شد.»
از سوی دیگر، عملیات جستجو و نجات توسط آکینجی به صورت زنده پخش شد، و در این تصاویر مشاهده شد که فقط دوربین حرارتی یک نقطه گرمایی را ثبت کرد. با این حال، ایران تصاویر هوایی رنگی از میدان لاشه بالگرد را در اختیار مطبوعات قرار داد.
«تصویر بد ممکن است در بازاریابی مشکلاتی ایجاد کند»
هنوز هیچ واکنش رسمی از سوی ترکیه به اظهارات ایران داده نشده است. وزارت دفاع ملی در نشست خبری امروز خود از هرگونه اظهارنظر بحث‌برانگیز خودداری کرد.
بنابراین، اگر آکینجی فیلم لاشه بالگرد را در طول پرواز در سطح پائین ضبط کرد، چرا آن را منتشر نکرد؟ چرا اظهارات ایران در رد دورغ‌های رسانه‌های نزدیک به دولت ترکیه، بدون پاسخ ماند؟
این کارشناس امنیتی، که به مطالعات خود درباره پهپادها ادامه می‌دهد اشاره می‌کند که این می‌تواند یک «استراتژی بازار» باشد:
«آکینجی دارای سیستم نوری «MX-20» است، که در دهه ۱۹۹۰ از کانادا خریداری شده است. کیفیت آن بد است. بنابراین، انتشار یک تصویر بد ممکن است هنگام بازاریابی برای محصول مشکلاتی ایجاد کند. نمی‌توان محصول را با سیستم نوری بد به فروش رساند. سیستم تصویربرداری آسلفلیر (Aselflir) وجود دارد که توسط آسلسان (Aselsan) ساخته شده است. ما از این با آکینچی استفاده می‌کنیم. آن‌ها می‌خواهند این‌را با ادغام در آکینجی بفروشند.»
آیا بایکار تنها صنعت دفاعی است؟
ایران و ترکیه با سرمایه‌گذاری‌های خود در فناوری پهپاد در سال‌های اخیر برجسته شده‌اند. پهپادهای تولیدشده در هر دو کشور در درگیری‌های فعال در نقاط مختلف جهان مورد استفاده قرار می‌گیرند.
با این وجود، عدم دسترسی به لاشه بالگرد برای بیش از ۱۲ ساعت، ادعای ایران را مبنی بر «پیشرو بودن در بخش پهپادها در جهان» زیر سؤال برد. از سوی دیگر، ترکیه به تکرار ادعای خود در این زمینه، از طریق شرکت خصوصی بایکار ادامه می‌دهد. برجسته کردن برند پهپاد ارسالی، به جای کمک به کشور همسایه نیز مؤید این است.
صنایع دفاعی در ترکیه فقط به بایکار که صادرکننده وزارت امور خارجه، و تبلیغ دهنده* به خبرگزاری آناتولی رادیو-تلویزیون ترکیه است، محدود نمی‌شود.
اساس حمایت از بایکار در ادعای «بومی و ملی بودن» آن نهفته است. با این حال، در دهه ۱۹۷۰، «بنیاد تقویت نیروهای مسلح ترکیه» و «صندوق حمایت از صنایع دفاعی» با هدف ایجاد «صنعت نظامی ملی» تأسیس شد. در درون این بنیاد و صندوق، شرکت‌هایی مانند آسلسان، هاولسان، تاسوس، ایسبیر، روکتسان، تائی تاسیس شد. این مؤسسات به صورت شرکت‌های شبه-دولتی و شبه-خصوصی به فعالیت خود ادامه دادند.
بایکار، که با سرمایه خصوصی تأسیس شد، در اوایل دهه ۲۰۰۰ شروع به کار کرد. در اصل، بایکار تولید پهپاد «SIHA» را که پیش از آن توسط شرکت تائی تولید می‌شد در اختبار گرفت.
این شرکت با مشوق‌های سرمایه گذاری، یارانه‌های دولتی و کاهش مالیات ارائه شده توسط وزارت صنعت رشد کرد. بایکار نقش تاثیرگذاری در سیاست خارجی ترکیه در مواجهه با بسیاری از مناقشات در عرصه بین‌المللی داشت.
بایکار، پس از درگیری‌های اوکرائین-روسیه و آذربایجان-ارمنستان درآمدهای خود را افزایش داد. در این مرحله، ۱۰۰ تولیدکننده بزرگ تسلیحات و تجهیزات جهان وارد انحصارات جنگی شده‌اند.
نهایتاً، بایکار متعلق به کسی است. مردم ترکیه در این شرکت جایی ندارند. با وجود این، دولت و رسانه‌های طرفدار آن پیگیرانه سعی دارند این شرکت را به موضوع «غرور ملی» تبدیل کنند.
در مورد چگونگی پیدا شدن رییسی، نه دولت ترکیه، نه دولت ایران و نه سازنده بایکار نمی‌گویند «آکینجی او را پیدا کرد». علی‌رغم این، این واقعیت را که رسانه‌های حامی دولت در ترکیه چند روزی است طوری می‌نویسند که گویی آکینجی رئییسی را پیدا کرد، می‌توان بازتابی از این رویکرد دانست.
———————————————————–
* عدالت: نگاه کنید به آگهی تبلیغاتی خبرگونه «تطابق دوگانه الکترو-اپتیکی نسلی سیستم تعادل» برای پهپاد بریقدار، بایکار که در ۹ مه ۲۰۲۴، ده روز پیش از سانحه بالگرد رئیسی و همراهان، در سایت سازمان رادیو-تلویزیون دولتی ترکیه منتشر شد.