تسنیم
۲ آبان ۱۴۰۱
سرکنسولگری ایران در قاپان و تقویت راهبرد مخالفت با تغییرات ژئوپلتیک در مرزهای شمالی
جمهوری اسلامی ایران در راستای مخالفت با تغییرات ژئوپلتیکی در قفقاز جنوبی و مرزهای شمالی خود طی دو سال گذشته دست به اقداماتی زده که نشان می‌دهد، تهران در این باره جدی بوده و اجازه چنین اقدامی را نخواهد داد.
به گزارش گروه بین‌الملل خبرگزاری تسنیم، بعد از جنگ دوم قره باغ در سال ۲۰۲۰ و امضای پیمان آتش‌بس بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان با حضور روسیه در مسکو وضعیت قفقاز جنوبی بعد از ۳ دهه وارد فاز جدیدی شده و تغییراتی در محیط ژئوپلیتیک آن رخ داده است که این موضوع می‌تواند بر مرزهای شمالی ایران نیز تاثیر گذار باشد.
بر این اساس بود که ایران ضمن استقبال از آزادی خاک جمهوری آذربایجان بر این موضوع تاکید کرده که اجازه تغییرات مرزی و تغییرات ژئوپلیتیک در بخش شمالی خود را نخواهد داد و بهتر است که باکو به توافقنامه مسکو پایبند باشد.
خواسته باکو در چارچوپ توافق یا خارج از آن؟
در بند ۹ توافقنامه مسکو به وضعیت اتصال نخجوان به خاک جمهوری آذربایجان، اشاره و آورده شده که «کلیه فعالیت‌های اقتصادی و حمل و نقل در منطقه بلامانع است. ارمنستان ایمنی ارتباطات حمل و نقل بین مناطق غربی جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را به منظور سازماندهی حرکت بدون مانع شهروندان، وسایل نقلیه و بار در هر دو جهت تضمین می‌کند. کنترل حمل و نقل توسط ارگان‌های سرویس مرزی FSB روسیه انجام می‌شود. با توافق طرفین، ساخت زیرساخت‌های جدیدی که جمهوری خودمختار نخجوان را با مناطق آذربایجان پیوند می‌دهد، انجام می‌ش.»
با این حال، جمهوری آذربایجان به دنبال گرفتن کریدور است که این امتیاز، ویژگی‌های خاص خود را نیز دارد از جمله اینکه رفت و آمد در آن بدون نظارت و کنترل کشور میزبان (ارمنستان) انجام می گیرد و محل عبور و ترانزیت مذکور که حدود ۵ کیلومتر عرض خواهد داشت، به نوعی خاک کشور استفاده کننده تلقی می‌شود.
ایروان به شدت با این موضوع مخالف است و بارها یادآور شده که تنها خطوط مواصلاتی اعم از جاده و ریل در اختیار آذربایجان قرار می‌دهد که کنترل آن نیز بر عهده خودش خواهد بود.
آلکسی اورچوک، معاون نخست وزیر روسیه که در کمیسیون سه‌جانبه به ریاست معاونین نخست وزیران روسیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان حضور دارد نیز در این خصوص اعلام کرده که براساس بند ۹ توافق آتش بس در مسکو، اصل حاکمیت کشورهایی که جاده از آنها عبور می کند نیز باید در نظر گرفته شود.
اگرچه ارمنستان بارها بر این امر تاکید کرده اما گویا جمهوری آذربایجان همچنان به دنبال گرفتن ما به‌ازایی درباره کریدور لاچین است. با این وجود تصور می‌شود که در پس فشارهای جمهوری آذربایجان برای گرفتن چنین امتیازی، آنکارا قرار دارد زیرا انگیزه‌های زیادی از سوی ترکیه برای این کریدور به چشم می‌خورد.
از جمله این موارد می توان اشاره کرد که با ایجاد کریدور، دسترسی ترکیه به قفقاز جنوبی و از آنجا به آسیای میانه که در نقشه‌های بلند پروازانه ترکیه جهان ترک محسوب شده و به دنبال یکدست کردن این جهان است، بسیار آسان‌تر خواهد شد. این طرح از سوی ترکیه در ۱۰۰ سال گذشته همواره وجود داشته و آن را دنبال کرده است. امروز نیز ملی گرایان تندرو به همراه کسانی که در پی احیای مجدد امپراتوری عثمانی هستند، این برنامه را دنبال می‌کنند.
بر همین اساس بود که آرارات میرزوئیان، وزیر خارجه جمهوری ارمنستان در واکنش به سخنان مولود چاووش‌اوغلو، وزیر امور خارجه ترکیه که گفته بود «آذربایجان محق است که می‌گوید دالان لاچین و دالان زنگزور باید از وضعیت حقوقی یکسان برخوردار باشند»، پاسخ داد: «آذربایجان یا نمایندگان آذربایجان پیشنهاد ایجاد جاده‌ای که همان جایگاه حقوقی دالان لاچین را داشته باشد را مطرح نمی‌کنند. اگر آقای چاووش‌اوغلو می‌خواهد چنین مولفه‌ای در مذاکرات گنجانده شود، بهتر است که از طرف خودش صحبت کند، نه دیگری. تکرار می‌کنم، آذربایجان چنین چیزی نمی‌گوید و هیچ طرفی هم به لحاظ حقوقی نمی‌تواند چنین درخواستی داشته باشد. ما موضع خود را در خصوص راه‌های جدید ارتباطی میان جمهوری آذربایجان و نخجوان قبلاً اعلام کرده‌ایم و هیچ تغییری نیز در آن به وجود نیامده است؛ تردد در همه مسیرها، اعم از راه‌های موجود و آن‌هایی که انتظار می‌رود در آینده ساخته شود، تحت حاکمیت و قوانین کشورهایی که این جاده‌ها از قلمرو آنها عبور می‌کند، امکان‌پذیر خواهد بود.»
ایران نیز در راستای حفاظت از منافع ملی خود اعلام کرده که تغییرات در مرزها را نمی‌پذیرد و در این راستا طی دو سال گذشته دست به اقدامات عملی زده تا نشان دهد در تعقیب منافع ملی خود کوتاه نخواهد آمد.
هشدار مقامات ارشد کشور
رهبر انقلاب اسلامی به عنوان عالی‌ترین مقام جمهوری اسلامی از همان ابتدای اقدامات سیاسی جمهوری آذربایجان و نیز ترکیه درباره ایجاد دالان در مرزهای شمالی کشورمان به صراحت اعلام کردند که اجازه تغییرات ژئوپلتیک در مرزهای شمالی را نخواهند داد.
این بیانات در دیدار سران روسیه و ترکیه نیز به طور صریح و روشن اعلام شد به طوری‌که ایشان در دیدار رجب طیب اردوغان رئیس‌جمهور ترکیه گفتند: «البته اگر سیاستی مبنی بر مسدود کردن مرز ایران و ارمنستان وجود داشته باشد، جمهوری اسلامی با آن مخالفت خواهد کرد چرا که این مرز یک راه ارتباطی چند هزار ساله است.»
ایشان همچنین در دیدار پوتین نیز یادآور شدند: «جمهوری اسلامی، سیاست‌ها و برنامه‌هایی را که منجر به بسته شدن مرز ایران و ارمنستان شود، هرگز تحمل نخواهد کرد.»
همچنین سید ابراهیم رئیسی رئیس‌جمهور کشورمان نیز در دیدار با الهام علیاف رئیس جمهور آذربایجان یادآور شده است که از نظر جمهوری اسلامی ایران هرگونه تغییر در مرزهای تاریخی و ژئوپولیتیک منطقه و تغییر در وضعیت ترانزیتی ایران و ارمنستان مردود است.
وزیر خارجه کشورمان نیز بارها در دیدارهای خود با مقامات منطقه بر این نکته تاکید کرده است.
برگزاری رزمایش های سه گانه در شمال غرب
۱- فاتحان خیبر
مهرماه سال ۱۴۰۰ بود که اولین رزمایش ایران در مرزهای شمالی طی ۴ دهه گذشته کلید خورد. این رزمایش با نظارت سرتیپ کیومرث حیدری، فرمانده نیروی زمینی ارتش و همچنین حضور تیپ‌های ۲۱۶ زرهی، ۳۱۶ زرهی، تیپ ۲۵، گروه ۱۱ توپخانه، گروه پهپاد، جنگال و گروه ۴۳۳ مهندسی رزمی انجام گرفت.
الهام علیاف، رئیس جمهور آذربایجان، در واکنش به این اقدام جمهوری اسلامی ایران، برگزاری رزمایش را حق حاکمیتی ایران خواند و گفت: چرا طی ۳۰ سال گذشته که ۳ منطقه مرزی فضولی، جبرائیل و زنگلان تحت اشغال ارمنستان بود، ایران رزمایش نظامی انجام نداده است.
سعید خطیب زاده سخنگوی وقت وزارت خارجه کشورمان نیز در واکنش به آن گفت: جمهوری اسلامی ایران، حضور هرچند نمایشی رژیم صهیونیستی در نزدیکی مرزهای خود را تحمل نخواهد کرد و در این رابطه هر اقدامی را که برای امنیت ملی خود لازم بداند انجام خواهد داد.
۲- رزمایش اقتدار یک
چند هفته پس از رزمایش ارتش، نیروی زمینی سپاه نیز اقدام به برگزاری رزمایشی محدود در منطقه کرد.
۳- رزمایش اقتدار ۲
آبان ماه امسال نیز سومین رزمایش بزرگ ایران در مرزهای شمالی کلید خورد که نام آن «رزمایش اقتدار» بود و از سوی نیروی زمینی سپاه انجام گرفت.
در این رزمایش برای نخستین بار نصب پل شناور به‌منظور تردد نیرو و تجهیزات روی رودخانه ارس تمرین شد. یگان‌ها و رسته‌های تخصصی نیروی زمینی سپاه نیز سناریوهای امنیتی و دفاعی را به‌صورت ترکیبی تمرین کردند.
افتتاح کنسولگری ایران در قاپان ارمنستان
روز ۲۹ مهرماه نیز سرکنسولگری ایران در قاپان ارمنستان با حضور حسین امیرعبدالهیان و آرارات میرزویان وزرای خارجه ایران و ارمنستان به صورت رسمی افتتاح شد.
مرتضی عابدین ورامین نخستین سرکنسول جمهوری اسلامی ایران ابتدای مهرماه در حضور عباس بدخشان ظهوری سفیر کشورمان در ارمنستان، حکم انتصاب خود را به میرزویان وزیر امور خارجه جمهوری ارمنستان تقدیم کرده بود.
وزیر امور خارجه کشورمان در این خصوص در دیدار با همتای ارمنی خود گفته بود که، احترام به تمامیت ارضی کشورهای حوزه قفقاز باید به‌عنوان اصل قرار گیرد و ایران نگرانی خود را از حضور نیروهای خارجی در این منطقه به صراحت اعلام کرده است. این اقدام که به تقویت مسیر ترانزیتی شمال – جنوب کمک خواهد کرد با هدف توسعه و تقویت همکاری‌های بین دو کشور به خصوص در زمینه اقتصادی انجام گرفت و کنسولگری ایران فعالیت خود را در قاپان آغاز کرده است.
جمع‌بندی
موارد ذکر شده در بالا نشان می دهد که جمهوری اسلامی ایران ضمن استقبال از آزاد سازی مناطق اشغال شده جمهوری آذربایجان، بر گفتگو بین طرفین برای حل مسائل موجود و نیز عدم تغییرات ژئوپلتیک در مرزهای شمالی خود تاکید داشته و این مخالفت را در دو سطح سیاسی و میدانی دنبال کرده است تا به طرف‌های مختلف نشان دهد که برای حفظ منافع ملی خود قاطعانه و بدون تعلل اقدام خواهد کرد.
پیوند کوتاه: https://tinyurl.com/3nsrs3n9