تارنگاشت عدالت – دورۀ سوم
منبع: پیام مردم
نویسنده: دیان ماریا بلاندینا
۱۱ مه ۲۰۲۳
بحران سودان و دست‌های پنهان صندوق بینالمللی پول
در حالی‌که که مردم سودان هم‌چنان درگیری و خشونت را تجربه می‌کنند، نقش مؤسسات مالی بینالمللی اغلب نادیده گرفته می‌شود. دهه‌ها سیاست‌های ریاضتی تحمیلی صندوق بینالمللی پول و کاهش هزینه‌ها نقش بزرگی در بدتر شدن شرایط زندگی در کشور بازی کرد.
سودان چهارمین هفته درگیری بین دو جناح نظامی را، که به کشته شدن بیش از ۷۰۰ نفر انجامیده است، تجربه می‌کند. در حالی‌که درگیری‌ها بدون هیچ پایانی ادامه دارد، غیرنظامیان سودانی از پایتخت و کشور خارج می‌شوند. مفسرین تاکنون بر جناح‌های نظامی و درگیری‌های قومی تمرکز نموده‌اند. برای بحران غذایی در سودان یک توضیح تقلیل‌دهنده ، مانند بحران اقتصادی، تغییرات اقلیمی و جنگ اوکرایین ارائه شده است. اهمیت سیاست‌های کلان اقتصادی و نهادهایی که آن سیاست‌ها را در ریشه این بحران‌ها ارتقاء می‌دهند، نادیده گرفته می‌شود.
واژگون‌شدن سبد نان
صندوق بینالمللی پول آزادسازی را در سودان، به ویژه در بخش کشاورزی، برای ارتقای صادرات اعمال کرد. آزادسازی به معنای از بین بردن هرگونه موانع تجاری و از بین بردن موانع سرمایه‌گذاری خارجی و در عین حال کاهش اندازه و قدرت دولت برای تنظیم اقتصاد است. اقتصاد ارتدکس ایدئولوژی ثروتمندان و قدرتمندان است. کشورهای فقیری مانند سودان که سعی در توسعه خود دارند، نمی‌توانند رژیم تجارت آزاد را تحمل کنند. سودان باید بحال خود رها می‌شد تا بخش کشاورزی خود را توسعه دهد تا بتواند به مردم خود خدمت کند.
اکنون با دیدن سودان در اخبار، تصور این‌که زمانی قرار بود سودان «سبد نان آفریقا» بشود، دشوار است. در واقع، سودان نه تنها از نظر نفت و مواد معدنی غنی است، بلکه اراضی قابل کشت نیز دارد. همانطور که در گزارش سال ۲۰۰۲ آکسفام توضیح داده شد، آزادسازی سریع کشاورزی یکی از دلایل اصلی افزایش فقر و ناامنی غذایی در آفریقا بود. عواقب آن هنوز هم تا به امروز ادامه دارد. سیاست‌های آزادسازی نیز به طرز وحشتناکی شبیه به شیوه‌های استثماری در دوران استعمار است؛که در اینمورد، تحت عنوان تبدیل سودان به مزرعه جهان، در حالی‌که مردم آن گرسنه بودند، پیش برده می‌شد. در آن زمان، سرمایه‌داران و سیاستمداران محلی و نه چندان محلی نیز وجود داشتند که به قدرت‌های استعماری در استخراج ثروت‌های آفریقا و استثمار نیروی کار آن کمک می‌کردند.
سودان دارای جمعیتی متنوع از بیش از ۶۰۰ گروه قومی است که به ۴۰۰ زبان صحبت می‌کنند، و اسلام دین غالب است. این کشور طی ۳۰ سال حکومت عمر البشیر، که در سال ۲۰۱۹ پس از یک قیام پایان یافت، دو جنگ داخلی، سه کودتا و یک دیکتاتوری نظامی را تجربه کرده است. دولت انتقالی که در زمان نخست‌وزیر عبدالله حمدوک تشکیل شد، شکننده بود، و ارتش در اکتبر ۲۰۲۱ دولت را منحل کرد و نخست‌وزیر را در حبس خانگی قرار داد، که منجر به اعتراضات و سرکوب خشونت آمیزی شد که به کشته شدن بیش از ۱۰۰ غیرنظامی، و زخمی شدن بسیاری دیگر انجامید.
صندوق بینالمللی پول دیر زمانی که با سودان درگیر بوده است. تا به امروز، سودان حداقل ۱۱ برنامه صندوق بینالمللی پول را در بین جنگ‌های داخلی و درگیری‌ها انجام داده است. تنها بین سال‌های ۱۹۷۹ تا ۱۹۸۵، تحت رژیم جعفر نومیری، ۵ برنامه وام صندوق بینالمللی پول در سودان وجود داشت. خارج از این برنامه‌ها، صندوق بینالمللی پول برای «کمک» به افزایش اعتبار سودان و دسترسی آن به بازار بینالمللی به دولت مشاوره می‌داد و توصیه‌های سیاستی ارائه می‌نمود.
از آغاز رابطه آن‌ها، سودان در موقعیت ضعیف‌تری قرار داشته است. طرح‌های توسعه‌ای بسیار بلندپروازانه در دهه ۷۰ همراه با سال‌ها سرمایه‌گذاری‌های نابخردانه، کشور را با کسری شدید و بدون قدرت چانه‌زنی در برابر نهادهای بینالمللی و قدرت‌های خارجی مواجه نمود. صندوق بینالمللی پول با سودان به شیوه‌ای بسیار مستبدانه برخورد می‌کرد و شروطی را وضع می‌کرد و از دولت سودان انتظار داشت که بدون چون و چرا آن‌ها را اجرا کند. یکی از ویژگی‌های غیرمعمول روابط صندوق بینالمللی پول و سودان این بود که تقریباً همیشه از سودان انتظار می‌رفت که پیش از دریافت وام، راساً ریاضت اقتصادی را در نظر بگیرد و اجرا کند. صندوق بینالمللی پول هم‌چنین با سودان به شدت برخورد می‌کرد و در صورت کوچک‌ترین نشانه‌ای مبنی بر عدم پایبندی یا عدم توافق در سیاست، اعتبارات و کمک‌ها را قطع می‌کرد و شرایط شدیدتری را وضع می‌نمود. دینامیسم آنقدر گیج کننده بود که پژوهشگران از سودان به عنوان یک مورد مطالعاتی برای درک جنگ قدرت در برنامه‌های صندوق بین المللی پول استفاده کردند.
تظاهرات، شورش، کودتا، تکرار
«شورش‌های» صندوق بینالمللی پول بارها در سودان در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰به دلیل قطع یارانه‌ها و کاهش ارزش پول که کالاهای اساسی را گران می‌کرد، روی داد. برای کشوری بزرگ و متنوع مانند سودان که به جناح‌های بسیار تقسیم شده است، این سیاست‌ها به سرعت به ناآرامی اجتماعی مبدل می‌شد. یکی از این اعتراضات در سال ۱۹۸۵ با مداخله ارتش منجر به کودتا شد. پژوهشگران ناآرامی‌های اجتماعی را در خلال برنامه‌های صندوق بینالمللی پول در ۴۰ سال گذشته مطالعه کرده‌اند و ارتباط آن با کودتا را نشان داده‌اند. برنامه‌های صندوق بینالمللی پول برندگان و بازندگان را در میان مردم عادی و نخبگان رژیم ایجاد می‌کند و نخبگان «بازنده» را به سمت ایجاد رهبر جدیدی سوق می‌دهد که احتمال بیش‌تری دارد شرایطی را که برای منافع آن‌ها نامطلوب است رد کنند. ماهیت متنوع و بافت تاریخی پیچیده سودان به درگیری‌های داخلی در این کشور کمک کرده است. افزودن فشار صندوق بینالمللی پول برای سرمایه‌گذاری‌های خارجی، شرایطی را ایجاد کرده است که بازیگران خارجی منافع خود را در نظر می‌گیرند، و این امر موجب پیچیده‌تر شدن اوضاع شده و سودان را به کانونی برای مبارزات ژئوپلیتیکی و بازی‌های قدرت تبدیل می‌کند.
در سال ۲۰۱۲، تظاهرات ضد ریاضت اقتصادی هزاران نفر را به خیابان‌های خارطوم پایتخت این کشور آورد. شهروندان از کاهش یارانه سوخت تحمیل شده بوسیله صندوق بین المللی پول همراه با افزایش تورم خشمگین بودند و خواستار کناره‌گیری بشیر از ریاست جمهوری شدند. درگیری‌هایی رخ داد. این هم‌چنین منجر به کودتای دیگری شد که نهایتاً شکست خورد. با این حال، صندوق بینالمللی پول برای کاهش یارانه‌ها فشار آورد و از دولت خواست که درباره «معایب یارانه‌های قیمتی و فوریت نیاز به اصلاحات، گفتمان‌سازی کند.» صندوق بینالمللی پول خاطرنشان کرد که کاهش باید به تدریج اجرا شود، در عین‌حال اذعان نمود که «با توجه به شرایط سیاسی ناپایدار، [اصلاح یارانه‌ها] باید پیش از هر گونه افزایش بیش‌تر قیمت آغاز شود.» یارانه‌ها ممکن است فقط یک بازی ارقام برای صندوق بین المللی پول باشد، اما برای مردم، این یک قرارداد اجتماعی است که به آن‌ها امکان می‌دهد بدانند که دولت از رفاه آن‌ها به ویژه در مواقع بحران مراقبت می‌کند. تظاهرات تا سال ۲۰۱۳ ادامه یافت و سرکوب خشونت‌آمیز به دنبال داشت و تعداد کشته‌ها به ۲۳۰ نفر رسید.
درگیری کنونی در سودان در دسامبر ۲۰۱۸، در زمانی ریشه دارد که عمر البشیر، رئیس‌جمهور وقت، یارانه سوخت و گندم را مجدداً مطابق با توصیه‌های صندوق بینالمللی پول قطع کرد. این بار کودتا علیه بشیر موفقیت آمیز بود. اما اعتراض‌ها و سرکوب‌های خشونت‌آمیز پس از آن‌که ارتش قدرت را به دست گرفت ادامه یافت و پس از کشته شدن صدها نفر سرانجام یک مصالحه صورت گرفت و یک دولت انتقالی تشکیل شد.
با توجه به این پیشینه، تعجب‌آور بود که حمدوک نخست‌وزیر غیرنظامی در سال ۲۰۲۱، زمانی‌که قرار بود برگ نوینی را ورق بزند، وارد یک برنامه دیگر از صندوق بینالمللی پول شد. کاهش یارانه‌ها در سال ۲۰۲۰ پیش از امضای توافقنامه، در حالی‌که کشور در حال مبارزه با همه‌گیری کووید-۱۹ و با چالش‌های دیگر بود امضاء شد.
مردم سودان از اکتبر ۲۰۲۱ علیه تسلط ارتش با دادن صدها کشته اعتراض کرده‌اند. در ظاهر، به نظر می‌رسید که «جامعه بینالمللی» کودتای نظامی را با تعلیق کمک‌ها و کاهش وام مجازات می‌کند، اما در صحنه، رژیم نظامی بر سر میز مذاکره و شاید حتا در یک جایگاه برتر برای دیکته کردن «شرایط صلح» قرار گرفت. از سوی دیگر، در تمام مدت روشن بود که مطالبات مردم عدالت، پایان دادن به رژیم نظامی و مهم‌تر از همه، بازسازی کامل اقتصاد سودان برای تأمین نیازهای مردم است.
یک روند دگرگونی واقعی فقط میتواند در درجه اول با درک ریشه‌های نارضایتی مردم ، بعنوان مثال، مثال، با اذعان به این‌که نخبگان نظامی نه فقط هر شکل از مخالفت را وحشیانه سرکوب می‌کنند، بلکه اکثر منابع طبیعی سودان را به نفع خود و بازیگران خارجی استفاده کنترل می‌کنند، آغاز شود. بسیار مهم است که تصمین شود در میز مذاکره به سازمان‌های مردمی اولویت داده شود تا صدای مردم به گوش برسد و بحساب آید.
https://peoplesdispatch.org/2023/05/11/sudans-crisis-and-the-the-hidden-hands-of-the-imf/